110 godina od rođenja MEŠE SELIMOVIĆA – ''Čovjekova nada je jača od iskustva, ne može je pokolebati tuđi neuspjeh''

Mehmed Meša Selimović je bio jugoslovenski pisac, jedan od najznačajnijih u novijoj istoriji. Svoja djela napisao je u drugoj polovini 20. vijeka. Iako je imao muslimansko porijeklo, sebe je smatrao srpski piscem.

U vezi sa svojim nacionalnim opredjeljenjem – srpstvom, Meša je jednom prilikom rekao: Srbin je slavno biti ali i skupo. Mislio je na sve one muke i peripetije kroz koje je prošao, da bi ostao vjeran sebi i bio ono što jeste.

„Potičem iz muslimanske porodice, po nacionalnosti sam Srbin. Pripadam srpskoj literaturi, dok književno stvaralaštvo u Bosni i Hercegovini, kome takođe pripadam, smatram samo zavičajnim književnim centrom, a ne posebnom književnošću srpskohrvatskog književnog jezika. Jednako poštujem svoje poreklo i svoje opredjeljenje, jer sam vezan za sve što je odredilo moju ličnost i moj rad. Svaki pokušaj da se to razdvaja, u bilo kakve svrhe, smatrao bih zloupotrebom svog osnovnog prava zagarantovanog Ustavom“, dio testimentalnog pisma Meše Selimovića Srpskoj akademiji nauka i umjetnosti iz 1976. godine.

Rođen u istaknutoj bosanskoj porodici 26. aprila 1910. godine u Tuzli. U svom rodnom mjestu je završio osnovnu i srednju školu. Studijsku grupu za srpskohrvatski jezik i jugoslovensku književnost Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, upisao je 1930. godine. Diplomirao je 1934. godine, od 1935. godine do 1941. godine radio je kao profesor Građanske škole. Potom je 1936. godine postavljen za suplenta u Realnoj gimnaziji u Tuzli.
Biran je za predsjednika Saveza književnika Jugoslavije, bio je počasni doktor Sarajevskog univerziteta 1971. godine, redovni član ANUBiH i SANU. Dobitnik je brojnih nagrada, od kojih su najznačajnije NIN-ova nagrada 1967. godine, Goranova nagrada 1967. godine, Njegoševa nagrada iste godine, potom Dvadesetsedmojulska nagrada SR BiH, nagrada AVNOJ-a, itd.

Umro je 11. jula 1982. godine u Beogradu. Velika gimnazija u Tuzli je 1989. godine preimenovana u Gimnaziju "Meša Selimović" kako bi se odala počast bivšem učeniku i profesoru ove gimnazije, ali i velikom književniku.

Pisac ranga evropskog klasika
Meša Selimović je sigurno među najvećim jugoslovenskim književnicima. Status Selimovića kao velikog pisca ranga evropskoga klasika se temelji najviše na njegova dva romana, „Derviš i smrt“ i „Tvrđava“.

Selimović je stvorio vlastiti izraz koji se ne može svrstati ni u koju školsku kategoriju. Po pripovjednim tehnikama, naslijedio je i proširio roman lične ispovijedi, ili realistička djela struje svijesti. Najbolji primjeri za ovu tvrdnju su kratki romani Dostojevskog „Krotka“ i „Zapisi iz podzemlja“. Selimović je dobro razumio da za upečatljiv prikaz unutrašnjih borbi nisu odgovarajuće tehnike bilježenja fluktuacija svijesti, jer u tim djelima dolazi do rastakanja svijesti protagonista, koji kao pasivni posmatrači ne mogu biti sudionicima moralne i metafizičke drame.

Poslije prve knjige, zbirke pripovijedaka „Prva četa“ (iz 1950. godine), s temom iz NOB-a, objavljuje roman „Tišine“ (1961. godine). Slijede knjige, zbirka pripovijedaka „Tuđa zemlja“ (1962. godine) i kratki poetski roman „Magla i mjesečina“ (1965. godine).

„Derviš i smrt“ (1966. godine) kritika je odmah oduševljeno pozdravila kao izuzetno djelo. Ovaj roman je napisan kao reakcija na tadašnji Titov režim koji se vrlo često obračunavao sa političkim osuđenicima. I sam Mešin brat Šefkija bio je u rodnoj Tuzli uhapšen, osuđen na smrt i pokopan na nepoznatom mjestu, što je bio dodatni ako ne i glavni motiv za nastanak ovog romana. Radnja romana zbiva se u 18. vijeku u nekom mjestu u Bosni. Glavni junak je Ahmed Nurudin, derviš mevlevijskog reda. To je djelo snažne misaone koncentracije, pisano u ispovjednom tonu, monološki, s izvanrednim umjetničkim nadahnućem, povezuje drevnu mudrost s modernim misaonim nemirima. Ono počinje od religioznih istina kao oblika dogmatskog mišljenja da bi došlo do čovjekove vječne upitanosti pred svijetom, do spoznaje patnje i straha kao neizbježnih pratilaca ljudskog življenja. Knjigu je posvetio supruzi Darki, koja mu je cijeli život bila vjerni pratilac, prijatelj i podrška.

Pisci iz Bosne i Hercegovine predložili su da se Meša ovim romanom kandiduje za Nobelovu nagradu za književnost.
Roman „Tvrđava“ (iz 1970. godine) čitaoce vraća u još dublju prošlost, u 17. vijek. „Tvrđava“ je tu i stvarnost i simbol, a kao simbol ona je „svaki čovjek, svaka zajednica, svaka ideologija“ zatvorena u samu sebe. Izlazak iz tvrđave istovremeno je ulazak u život, u haotičnu stvarnost svijeta, početak individualnog razvitka, otvaranje mogućnosti susreta s drugima i upoznavanja istinskih ljudskih vrijednosti. Kao i prethodni roman, i „Tvrđava“ je ispunjena vjerom u ljubav, koja je shvaćena kao most što spaja ljude, bez obzira na različitost uvjerenja, civilizacija i ideologija.

Od 1988. godine u Jugoslaviji se dodjeljivala nagrada za roman godine Nagrada „Meša Selimović“, koja se od 2007. godine dodjeljuje za najbolji roman u Srbiji. U Bosni i Hercegovini se od 2002. godine dodjeljuje bosanskohercegovačka nagrada „Meša Selimović“ za najbolji roman.

Dešavanja u Bijeljini
Izvor: desavanjaubijeljini.com