Prihod od akciza na domaći duvan i duvanske prerađevine u BiH je za šest godina smanjen 100 puta, pokazuju podaci Uprave za indirektno oporezivanje. Domaće fabrike su ugašene, proizvodnja duvana u BiH je skoro na izdisaju.
Međutim, pojavilo se svjetlo na kraju tunela za proizvođače duvana u Semberiji. Otkupne cijene te industrijske biljke biće skoro dvostruko više nego prošle godine. Budi to nadu kod malobrojnih vrijednih domaćina koji još nisu digli ruke od duvana koji ih je decenijama hranio, kažu, hljebom sa deset kora.
Proizvođač duvana Drago Đokić iz Donje Čađavice kod Bijeljine kaže da je prošle godine prosječna otkupna cijena bila do 3,3 KM dok će ove godine biti bar 5 KM.
“Pored toga, imamo podsticaj od Agrarnog fonda koji je oko 0.20 KM po kilogramu osušenog duvana, kao i podsticaj od Ministarstva poljoprivrede koji varira od 0,30-0,35 KM”, priča Đokić za BN.
Povećanje cijena raduje i Radenka Jeftića iz Srednje Čađavice koji očekuje da će se stanje ove godine popraviti.
“Ako godina bude dobra, bez suše, kao i prinosi, trebalo bi da bude i nešto zarade. Poskupljenje nije malo, sa 4-5 KM prva klasa je poskupjela na 7 KM. Nekad sam proizvodio duvan na 14 hektara, danas na šest, ali kad bi se ovako nastavilo, ponovo bih povećao proizvodnju”, objašnjava Jeftić.
Raniji skok cijena repromaterijala za 300 odsto, suša, niske otkupne cijene, nedostatak radne snage i dodatni troškovi, bacili su duvandžije na koljena. Nekada ih je u BiH bilo nekoliko stotina, danas ih je trostruko manje.
Potvrđuje to i Đokić, čija se porodica proizvodnjom duvana bavi tri decenije.
“U mom zaseoku ima 35 domaćinstava i u dobra vremena je tu bilo najmanje 15 proizvođača, danas sam ostao samo ja. To vam jasno govori koliko je “unosna” proizvodnja duvana odnosno koliko je to složen i veoma skup proces”, ističe on.
Dodaje da se to vidi po cijeni gasa koji već godinama koristi za sušenje duvana, a koji je po litru 2020. godine koštao 0,48 KM, 2021. godine 1,36 KM, a prošle godine 1,24 KM.
Da je posao pretežak, priča nam i Jeftić, koji kaže da posao oko sušara, kad krene sezona, zahtijeva rad od 24 sata.
“Kod nas u Čađavici je gotovo svaka kuća proizvodila duvan. Danas ih je ostalo 20-ak”, ističe Jeftić.
Koliko je stanje loše pokazuje podatak da su prihodi od akciza na domaći duvan i duvanske proizvode u 2017. godini iznosili 190 miliona KM, dok je prošle godine prihodovano svega oko 2 miliona KM.
Tome je najviše doprinijelo gašenje fabrika duvana u Banjaluci, Sarajevu i Mostaru. Tu je i crno tržištre ali i loša politika nadležnih institucija koja je dovela do gašenje proizvodnje duvana u BiH. Tako je “Duvan” iz Bijeljine jedino preduzeće koje je opstalo u poslu i otkupljuje tu poljoprivrednu kulturu od proizvođača.
Kada bi akcize bile manje, kaže Svetozar Mihajlović, savjetnik direktora tog preduzeća, crno tržište bi bilo manje jer bi se ljudi odlučivali da kupe cigarete legalno.
“Time bila bi zadovoljna država koja bi imala veće prihode, a zadovoljni bi bili i mi, kao otkupljivači duvana. Do nas bi došao i onaj kvalitetniji duvan koji se odvaja i ide na crno tržište”, smatra Mihajlović.
Državu očigledno ne interesuje da podrži one koji donose profit, mišljenja je Jeftić.
“Oni koji državi stvaraju novu vrijednost, koji rade državi nisu interesantni. Bolji su joj oni koji trguju, uvoze. Lakše je na uvozu zaraditi”, kategoričan je Jeftić.
Za one koji su odustali već je kasno zbog nepisanog pravila među duvandžijama da onaj ko jednom ne posadi duvan, nikad više neće ponovo početi proizvodnju bez obzira na to kolika bila otkupna cijena. Potvrđuje to podatak da je 80- godina proizvodnja duvana u BiH bila preko 8.000 tona, a prošle godine nepunih 400 tona.
Dešavanja u Bijeljini
Izvor: rtvbn.com