Danas je utorak, 18. jul, 199. dan 2023. Do kraja godine ima 166 dana.
64. – Rim u požaru – koji je, prema legendi, podmetnuo suludi car Klaudije Cezar Avgust Germanik Neron, što istorijski izvori ne potvrđuju – izgorio gotovo do temelja. Neron je za požar optužio hrišćane i podvrgao ih surovim represalijama.
1374. – Umro italijanski pisac Frančesko Petrarka, najznačajniji preteča renesanse. U francuskom gradu Avinjonu, gdje je dugo živio, sreo je lijepu Lauru, kojoj je posvetio zbornik od 366 soneta, kancona i madrigala, poznat kao „Kanconijer“. U tom intimnom dnevniku je pjesnički oblikovao najtananija osjećanja, nemir i melanholiju. Snažno je uticao na italijansku i svjetsku književnost, uključujući srpske pjesnike u Dubrovniku u 15. i 16. vijeku. Bavio se i istorijom i filozofijom i iz tog opusa se ističe ep „Afrika“, u kojem je opisao Drugi punski rat.
1536. – Odlukom parlamenta u Engleskoj poništena vlast pape.
1610. – Umro italijanski slikar Mikelanđelo Merizi da Karavađo, koji je odlučno prekinuo s idealističkim shvatanjem slikarstva i orijentisao se ka naturalizmu. Služio se kontrastima jarkog svjetla i dubokih sjenki. Znatno je uticao na francusko i holandsko slikarstvo 17. vijeka.
1635. – Rođen engleski fizičar Robert Huk, sekretar Kraljevskog društva u Londonu, koji je usavršio barometar, teleskop i mikroskop i prvi otkrio ćelijsku strukturu biljaka. Dokazao je okretanje Zemlje i gravitaciju nebeskih tijela i autor je zakona o istezanju elastičnih tijela /“Hukov zakon“/.
1721. – Umro francuski slikar Žan Antoan Vato, tipičan predstavnik rokokoa, čije je slikarstvo delikatnog kolorita i osjetljivog crteža uglavnom bilo posvećeno temama iz društvenog života aristokratije.
1811. – Rođen engleski pisac Vilijam Mejkpis Tekeri, oštar kritičar društva, posebno obožavanja novca i položaja. NJegova djela su često „biografije“ junaka, katkad i istorije porodica. Djela: romani „Vašar taštine“, „Henri Ezmond“, „Istorija Pendenisa“, „NJukamovi“, „Virdžinijanci“, satira „Knjiga o snobovima“, književne kritike „Engleski humoristi 18. vijeka“, istorijsko djelo „Četiri DŽordža“.
1817. – Umrla engleska spisateljica DŽejn Ostin, koja je u romanima realistički slikala svakodnevni život provincijske Engleske. Zapleti njenih romana – protkanih humorom i blagom ironijom – jednostavni su i izviru iz psihologije likova običnih ljudskih odnosa, a dijalog je veoma vješto vođen. Djela: romani „Razbor i osjećanje“, „Gordost i predrasuda“, „Mensfildski park“, „Ema“, „Nortagentska opatija“, „Nagovaranje“.
1868. – Postavljen kamen temeljac za zgradu Narodnog pozorišta u Beogradu, čemu je presudno doprinijelo gostovanje u prijestonici Srbije glumaca iz Novog Sada 1867. Oduševljen predstavom „Gospođe i gusari“, knez Srbije Mihailo Obrenović obećao je da će o svom trošku podići zgradu i osnovati stalno pozorište. Narodno pozorište je svečano otvoreno u oktobru 1869. prigodnim komadom „Posmrtna slava kneza Mihaila“.
1870. – Vatikanski koncil proglasio dogmu o papskoj nepogrešivosti o pitanju vjere i morala rimokatoličkog sveštenstva i vjernika.
1872. – Umro meksički državnik Benito Pablo Huares, nazvan „Vašington Meksika“, koji je kao predsjednik od 1858. do 1865. i od 1867. do 1872. odvojio crkvu od države i sproveo niz mjera značajnih za socijalni i ekonomski razvitak zemlje. Od 1858. u trogodišnjem građanskom ratu predvodio je borbu protiv reakcionarnih krugova koji su oborili zakonitu vladu, a u vrijeme francuske intervencije od 1861. do 1867. borbu za nezavisnost zemlje, okončanu porazom intervencionista i strijeljanjem njihovog eksponenta cara Maksimilijana Habsburškog.
1877. – Rođen srpski vizantolog i prevodilac Dragutin Anastasijević, sjajan znalac grčkog jezika i paleografije, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umjetnosti. Proučavao je romejsku /vizantijsku/ kulturu i književnost, srpsko-romejske odnose i istraživao nove izvore, naročito na Svetoj Gori.
1883. – Rođen ruski revolucionar jevrejskog porijekla Lav Borisovič Rozenfeld – Kamenjev, jedan od prvaka sovjetske Rusije poslije Oktobarske revolucije 1917. Od 1918. do 1926. bio je predsjednik Moskovskog sovjeta, potom zamjenik predsjednika Sovjeta narodnih komesara /vlada/ i jedan od vođa „nove opozicije“. U staljinističkim „čistkama“ uhapšen je 1935. i na montiranom procesu osuđen na pet godina robije, a na novom procesu 1936. na smrt pod optužbom da je, kao „neprijatelj naroda“, kovao zavjeru protiv sovjetskog vođe Josifa Visarionoviča DŽugašvilija /Staljina/. Posthumno je rehabilitovan.
1887. – Rođen vođa norveških fašista Vidkun Kvisling, premijer marionetske vlade u Drugom svjetskom ratu od 1942. do 1945. NJegovo je ime postalo sinonim izdajstva i saradnje s njemačkim nacističkim okupatorima. Osnovao je 1933. fašističku stranku i tokom agresije nacističke NJemačke na Norvešku u aprilu i maju 1940. aktivno je pomagao okupatorima. Osuđen je na smrt i strijeljan u oktobru 1945.
1909. – Rođen ruski političar Andrej Andrejevič Gromiko, 28 godina sovjetski ministar inostranih poslova. U Drugom svjetskom ratu bio je sovjetski ambasador u SAD, zatim u UN, gdje je bio poznat kao „mister NJet“. Sovjetsku diplomatiju je predvodio od 1957. do 1985. Na članstvo u Politbirou vladajuće Komunističke partije podnio je ostavku 30. septembra 1988, a sutradan i na položaj predsjednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR na kojem je bio od 1985.
1918. – Rođen južnoafrički pravnik i državnik Nelson Rolihlahija Mendela, predsjednik Južne Afrike i vođa Afričkog nacionalnog kongresa i borbe protiv aparthejda u toj zemlji na jugu Afrike. Rasistički režim Južne Afrike ga je 1962. osudio na pet godina, a 1964. na doživotnu robiju. Iz zatvora je, poslije ogromnog pritiska svjetskog javnog mnjenja i javnosti Južne Afrike, pušten 1990, a šef države je postao 1994.
1921. – Rođen prvi američki astronaut DŽon Glen, koji je u kosmičkom brodu „Merkjuri-Atlas 6“ 20. februara 1962. tri puta obletio oko Zemlje.
1933. – Rođen ruski pisac Jevgenij Aleksandrovič Jevtušenko, predvodnik pjesničke generacije u poststaljinističkoj eri. U početku je – na tradiciji Konstantina Dmitrijeviča Baljmonta, Vladimira Vladimiroviča Majakovskog i Sergeja Aleksandroviča Jesenjina – programskom poezijom osmišljavao savremenost i rusku istoriju na etičko-filozofskom planu, uz kritiku staljinizma i deformacija zapadne civilazacije. Kasnije se okrenuo čistijoj refleksivnoj lirici, naglašavajući ideje solidarnosti, razumijevanja među ljudima i ulogu pjesnika. U prozi je u ranoj fazi izbijao melanholično-ispovjedni ton, a kasnije su primjetni fantastika i groteska. Djela: zbirke pjesama i poema „Drum entuzijasta“, „Luk i lira“, „Jabuka“, „NJežnost“, „Motorni čamac za vezu“, „Hidrocenrala u Bratsku“, „Padaju bijeli snjegovi“, „Pjesnik je u Rusiji više nego pjesnik“, „Očinji sluh“, roman „Jagodnjak“, priče „Četvrta Meščanska“, „Kokošiji bog“, „Ardabiola“.
1936. – Pobunom trupa generala Fransiska Franka u Melilji u Španskom Maroku protiv vlade Narodnog fronta premijera Manuela Asanje, pobjednika izbora u februaru 1936, počeo građanski rat u Španiji u kojem je poginulo oko milion ljudi. Tome je prethodila zavjera krajnje desnice, uz pomoć nacističke NJemačke i fašističke Italije. U pomoć Republici su priskočili dobrovoljci iz cijelog svijeta i formirane su internacionalne brigade u kojima je bilo i više od 1.500 Jugoslovena. Franko je pobijedio u proljeće 1939, najviše zahvaljujući direktnoj vojnoj intervenciji NJemačke i Italije, poslije čega je zaveo fašističku diktaturu.
1942. – Poslije 38 dana ogorčenih borbi Nijemci i Hrvati u Drugom svjetskom ratu zauzeli planinu Kozaru u sjeverozapadnoj Bosni, na kojoj je 3.500 boraca Drugog krajiškog partizanskog odreda branilo zbjeg sa oko 80.000 srpskih civila pred ofanzivom 40.000 njemačkih, ustaških i domobranskih vojnika, uz podršku mađarskih riječnih brodova. U borbama je poginulo 1.700 branilaca. Na više mjesta je probijen obruč i spašeno nešto više od 15.000 civila, ali su napadači nadjačali, spalili sva sela, pobili dio stanovništva, uključujući 540 ranjenika, a oko 60.000 civila otjerali u logore, mahom u Jasenovac.
1942. – SAD u Drugom svjetskom ratu objavile rat Bugarskoj, Mađarskoj i Rumuniji – satelitima nacističke NJemačke.
1951. – Američki bokser afričkog porijekla DŽersi DŽo Volkot u 37. godini osvojio titulu svjetskog prvaka u teškoj kategoriji, postavši najstariji bokser kojem je to uspjelo.
1971. – Šest emirata u Persijskom zalivu – Abu Dabi, Dubai, Šardža, Adžman, Um al Kajvajn i Fudžajra – sklopilo sporazum o osnivanju federacije Ujedinjenih Arapskih Emirata. Sporazum je stupio na snagu u decembru 1971, a u februaru 1972. federaciji se priključio i Ras al Kajma.
1972. – Egipat zatražio da SSSR povuče svih 20.000 vojnih savjetnika, optuživši Moskvu da nije poslala obećano oružje, što je označilo početak zaoštravanja odnosa dvije zemlje i približavanja Kaira Vašingtonu.
1991. – Predsjedništvo SFRJ objavilo odluku o povlačenju Jugoslovenske narodne armije iz Slovenije.
1992. – Ratni brodovi NATO-a i Zapadnoevropske unije uplovili u Jadran radi kontrole sankcija UN protiv Savezne Republike Jugoslavije.
1994. – Od eksplozije u centru jevrejske zajednice u Buenos Ajresu, koju su podmetnuli islamski teroristi, poginulo 96 ljudi.
1999. – Članovi Komisije za traženje nestalih lica i stručni tim Republike Srpske, u saradnji sa članovima porodica, identifikovali su u Srpskom Sarajevu 30 od ukupno 52 ekshumirana tijela srpskih civila i vojnika na lokalitetima u opštinama Goražde, Vareš i širem području federalnog Sarajeva.
2000. – EU je donijela odluku da ukine sankcije Beogradu ukoliko opozicija pobijedi na izborima. U poruci narodu Srbije ministri inostranih poslova EU pozvali birače da glasaju protiv Slobodana Miloševića.
2007. – Pri padu putničkog aviona na aerodrom u brazilskom gradu Sao Paolu poginulo 200 ljudi.
2009. – Henri Alingem, najstariji čovjek na svijetu i jedan od posljednjih preživjelih učesnika Prvog svjetskog rata, umro u 113. godini.
Dešavanja u Bijeljini
Izvor: desavanjaubijeljini.com
