Danas je ponedjeljak, 24. jul, 205. dan 2023. Do kraja godine ima 160 dana.
1567. – Škotsku kraljicu Mariju Stjuart nezadovoljno plemstvo primoralo da abdicira zbog toga što je protestantskoj Škotskoj pokušala da nametne rimokatoličku politiku.
1704. – Britanske snage pod komandom admirala Džordža Ruka preotele Gibraltar od Španaca.
1783. – Rođen južnoamerički revolucionar, vojskovođa i državnik Simon Bolivar, najznačajnija ličnost u borbi za nezavisnost Južne Amerike od Španije, poslije mnogih vojnih pobjeda nad Špancima nazvan „El libertador de la patria“ /Oslobodilac otadžbine/. Oslobodio je Venecuelu, Ekvador, Panamu i Peru i izabran za predsjednika Kolumbije i Bolivije, koja je po njemu dobila ime. Njegovu životnu zamisao – osnivanje federacije južnoameričkih republika omela su trvenja vladajućih slojeva i otpor SAD i Velike Britanije. Optužen za namjeru da se proglasi monarhom, povukao se s vlasti 1930. i ubrzo umro.
1799. – Francuske trupe generala Napoleona Bonaparte potukle Turke kod Abukira u Egiptu.
1802. – Rođen francuski pisac Aleksandar Dima – otac, jedan od začetnika feljtonističkog romana. Sam ili uz pomoć mnogobrojnih saradnika napisao skoro 300 djela, punih života i zanimljivih preokreta, čija kompozicija, živ dijalog i slikoviti opisi privlače i sada čitalačku publiku širom svijeta. Prvo se istakao romantičnim dramama „Anri Treći i njegov dvor“, „Antoni“, „Kula Nel“, „Kin“. Pisao je i komedije, ali je svjetsku slavu stekao mnogobrojnim slobodno obrađenim romanima sa motivima iz francuske istorije: „Tri musketara“, „Grof od Monte Krista“, „Kraljica Margo“, „Dvadeset godina poslije“, „Kraljičin đerdan“, „Crna lala“.
1804. – Srpska potjera, predvođena bimbašom /kasnije vojvodom/ Milenkom Stojkovićem na dunavskom ostrvu Ada Kale uhapsila i pogubila dahije Aganliju, Kučuk Aliju, Mula-Jusufa i Mehmeda Fočića, koji su prethodno sječom knezova zapalili iskru Prvog srpskog ustanka. Vlasti u Istanbulu su vjerovale da su Srbi osvetom nad dahijama dobili zadovoljenje, ali su se ustanici pod vođstvom Đorđa Petrovića Karađorđa sukobili 1805. sa sultanovom vojskom.
1824. – Rezultati prvog ispitivanja javnog mnjenja u svijetu objavljeni su u američkoj državi Delaver uoči predsjedničih izbora u SAD.
1828. – Rođena Mina Karadžić, slikar i pjesnik, kćerka Vuka Stefanovića – Karadžića i supruga Alekse Vukomanovića, prvog profesora književnosti na Liceju u Beogradu. Među njenih pedesetak sačuvenih slika, mahom portreta, ističu se „Autoportret“, „Crnogorac sa kapom“, „Mladi Crnogorac“, „Djevojka sa vinovom lozom“. Prevodila je na njemački jezik srpske narodne pripovijetke i poslovice i objavila ih u Berlinu 1854. Štampala je uspomene na Branka Radičevića i ostavila zabilješke sa puta po Srbiji.
1828. – Rođen ruski pisac, književni kritičar i estetičar Nikolaj Gavrilovič Černiševski, koji je stvorio sopstveni estetički sistem i snažno uticao na rusku književnost u 19. vijeku. Zbog propagiranja ideja seljačke revolucije i utopijskog socijalizma, prognan je u Sibir. U disertaciji „Estetički odnos umjetnosti prema stvarnosti“ insistirao je na društvenoj ulozi književnosti, ne zanemarujući, pri tome, analizu umjetničkih elemenata književnog djela. U romanu „Šta da se radi“ vatreno je propagirao socijalističko-utopijske poglede na probleme braka, porodice, emancipacije žene i društvenih ideala. Ostala djela: „Ogledi o Gogoljevom periodu ruske književnosti“, „Književno-kritički članci“, „Rus na randevuu“.
1864. – Rođen njemački pisac Benjamin Franklin Vedekind, poznat kao Frank Vedekind, koji je ekscentričnim, ali snažnim dramama, punim ironije i cinizma, tragike i komike, grotesknih likova, drastičnih erotskih scena i uličnog žargona provocirao licemjerni građanski moral. Djela: drame „Proljećno buđenje“, „Zemaljski duh“, „Markiz fon Kajt“, „Pandorina kutija“, „Mrtvački ples“, „Muzika“, „Cenzura“, pjesme „Četiri godišnja doba“.
1883. – Kad je pokušao da prepliva brzake rijeke iznad Nijagarinih vodopada, udavio se Metju Veb, koji je 1875. prvi preplivao kanal La Manš.
1906. – Umro pisac Stevan Sremac, član Srpske kraljevske akademije, jedan od najistaknutijih realista u srpskoj književnosti. Pisao je duhovite pripovijetke iz provincijskog života, u kojem je našao starinsku atmosferu, poetsku nježnost, humorističke zaplete, a pod naslovom „Iz knjiga starostavnih“ izdao je poetizovane pripovijetke iz narodne istorije. Ostala djela: drame „Ivkova slava“, „Zona Zamfirova“, romani „Pop Ćira i pop Spira“, „Vukadin“, politička satira „Luminacija na selu“.
1923. – Grčka, Turska i sile pobjednice u Prvom svjetskom ratu u Lozani potpisale konvenciju o prinudnom iseljavanju hrišćana iz Turske u Grčku i muslimanskog življa u suprotnom pravcu. Turska se odrekla svih prava na teritorije izgubljene u ratu, ali je dobila Jedrene i istočnu Trakiju, čime su definitivno određene granice turske države u njenom dijelu na evropskom kontinentu.
1943. – Savezničko vazduhoplovstvo u Drugom svjetskom ratu počelo operaciju „Gomora“, koncentrisano teško bombardovanje njemačkog lučkog grada Hamburg.
1946. – SAD izvele prvu podvodnu atomsku probu na koralskim atolima Bikini u sastavu Maršalskih ostrva u zapadnom dijelu Pacifika, čime je počela serija atomskih proba, čuvana u tajnosti do 1958. Na istom području – čije je stanovništvo prisilno iseljeno – 1954. i 1956. isprobavane su hidrogenske bombe, a posljedice visoke radijacije i sada osjećaju žitelji pacifičkih ostrva.
1957. – Umro francuski pisac, reditelj i glumac ruskog porijekla Aleksandar Žorž Gitri, poznat kao Saša Gitri, autor lakih komedija, koje je sam režirao i u njima igrao glavne uloge. Djela: komedije „Noćni čuvar“, „Lijepa svadba“, operete „Maskirana ljubav“, „Mocart“, filmovi „Kad bi Versaj progovorio“, „Roman jednog varalice“.
1967. – Francuski predsjednik Šarl de Gol u Montrealu govor završio usklikom „Živio slobodni Kvebek!“ /provincija s francuskom etničkom većinom/, izazvavši skandal u kanadskoj javnosti i žestok protest premijera Lestera Pirsona, pa je šef francuske države bio primoran da skrati posjetu Kanadi.
1974. – Konstantin Karamanlis, poslije sedmogodišnje vladavine vojne hunte, obrazovao u Grčkoj prvu civilnu vladu. Proglašena opšta amnestija za sve političke zatvorenike u Grčkoj.
1974. – Umro engleski fizičar Džejms Čedvik, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1935, koji je 1932. otkrio neutron. U Drugom svjetskom ratu je od 1943. do 1945. kao glavni britanski instruktor radio na „Menhetn projektu“ razvoja atomske bombe u Los Alamosu, SAD.
1976. – Američki svemirski brod „Viking 1“ spustio se na Mars, čime je počelo ispitivanje mogućnosti života na toj planeti.
1980. – Umro engleski filmski glumac Piter Selers, izuzetan komičar, majstor prerušavanja. Igrao je u seriji filmova o Pink Panteru. Ostali filmovi: „Dr Strendžlav“, „Lolita“, „Pucanj u tami“, „Šta je novo, mačkice“, „Zatvorenik Zende“, „Dobro došli, gospodine Čens“.
1981. – U kineskoj provinciji Sečuan u toku poplava poginulo više od 700 ljudi, a milion i po je ostalo bez krova nad glavom.
1991. – Umro jevrejski pisac Isak Baševis Singer, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1978, čija su djela inspirisana tradicijom i folklorom Jevreja u istočnoj Evropi, posebno u rodnoj Poljskoj, u kojoj je živio do preseljenja u SAD 1935. Djela: romani „Satana u Goraju“, „Moskatovi“, „Mađioničar iz Lublina“, „Rob“, „Imanje“, „Posjed“, „Neprijatelji ljubavna priča“, „Šoša“, zbirke priča „Gimpel luda“, „Spinoza iz Pijačne ulice“, „Kratki petak“, „Seansa i druge priče“, „Strasti“, „Stara ljubav“, memoarske knjige „U sudnici mog oca“, „Dječak u traganju za Bogom“, „Mladić u traganju za ljubavlju“, „Izgubljen u Americi“.
1993. – Centralna banka Rusije saopštila da će u okviru drastične monetarne reforme, preduzete u borbi protiv inflacije, iz opticaja povući sve novčanice štampane prije 1992.
1996. – U predgrađu glavnog grada Šri Lanke – Kolomba poginulo 57 i ranjeno više od 500 ljudi od eksplozije podmetnute u prigradski voz, za koju su optuženi tamilski pobunjenici.
2003. – Sa prištinskog aerodroma „Slatina“ za Rusiju je otputovalo posljednjih 50 ruskih vojnika, čime je završena ruska mirovna misija na Balkanu.
2018. – Umro Vasilij Kovaljev, sovjetski inženjer, posljednji zatočenik Staljinovih radnih logora.
Dešavanja u Bijeljini
Izvor: desavanjaubijeljini.com
