Na današnji dan – 21. novembar

1694. – Rođen francuski filozof, pisac i istoričar Fransoa Mari Arue, poznat kao Volter, jedan od najslobodoumnijih duhova 18. vijeka, saradnik prosvjetiteljske “Enciklopedije”. Bio je veliki protivnik klerikalizma, ali ne i ateista. Dugo je živio u izgnanstvu, jedno vrijeme i na dvoru pruskog kralja Fridriha Drugog Velikog, a potom u Ferneju u Švajcarskoj i savremenici su ga nazivali “fernejski patrijarh”. Djela: filozofski romani “Kandid”, “Zadig”, “Mikromegas”, epopeje “Anrijada”, “Djevica orleanska”, istorijska djela “Vijek Luja Četrnaestog”, “Ogled o običajima i duhu nacija”, “Istorija Karla Dvanaestoga”, tragedije “Edip”, “Brut”, “Zaira”, “Cezar”, “Meropa”, “Tankred”, komedije “Senjorsko pravo”, “Nanina”, filozofski spisi “Traktat o metafizici”, “Rasprava o čovjeku”, “Filozofski rječnik”, “Filozofska pisma”.

1783. – Francuzi Fransoa Pilatr de Rozije i Fransoa Loran izveli prvi uspješan let balonom napunjenim toplim vazduhom, preletjevši iznad Pariza za 25 minuta razdaljinu od osam kilometara.

1806. – Francuski car Napoleon Prvi Bonaparta objavio Berlinski dekret o blokadi Velike Britanije, koji je uključivao i zabranu pristajanja britanskih brodova u sve evropske luke, s namjerom da je ekonomski slomi.

1832. – Rođen srpski arhimandrit i istoričar Nićifor Dučić, predsjednik Srpskog učenog društva. Bogosloviju je završio u Beogradu, a opštu istoriju, geografiju i filozofiju studirao na Sorboni. Učestvovao je u Hercegovačkom ustanku Luke Vukalovića 1861. i 1862, potom prebjegao u Crnu Goru, a 1868. prešao u Srbiju. Bio je vođa dobrovoljačkih četa u srpsko-turskom ratu od 1876. do 1878, predsjednik Vrhovnog suda Srbije i poslanik. Svu imovinu ostavio je u dobrotvorne svrhe – u Srpskoj akademiji nauka i umjetnosti postoji njegov fond za nagrađivanje istorijskih djela. Kao sljedbenik Vuka Karadžića u “Srpsko-dalmatinskom mozaiku” štampao je radove Vukovom reformisanom azbukom.

1844. – Rođen srpski ljekar, pisac i političar Vladan Đorđević, član Srpske kraljevske akademije, osnivač Srpskog ljekarskog društva i Srpskog društva Crvenog krsta. U vrijeme kralja Milana Obrenovića bio je ministar i premijer, ali je emigrirao poslije vjeridbe kralja Aleksandra Obrenovića s dvorskom damom Dragom Mašin. Napisao je više djela iz srpske istorije, romana, putopisa i pripovijedaka.

1844. – Umro ruski pisac Ivan Andrejevič Krilov, koji je u basnama slijedio grčkog pisca Ezopa, ali se inspirisao i ruskim folklorom. Osim basni, pisao je satirična “pisma” i komedije, šibajući po ljudskim porocima i tamnim stranama društvenog života u Rusiji. Pisao je izvornim narodnim jezikom, a mnoga njegova “naravoučenija” postala su poslovice. Znatno je uticao na evropsku literaturu. Djela: zbirke basni, komedije “Modna trgovina”, “Lekcija kćerima”, “Književnik u predsoblju”, komične opere “Histerična porodica”, “Kafana”.

1855. – Švedska s Velikom Britanijom, Francuskom i Turskom zaključila savez protiv Rusije.

1869. – Rođen srpski pravnik i istoričar Slobodan Jovanović, profesor Beogradskog univerziteta, predsjednik Srpske kraljevske akademije, najznačajniji srpski pravni pisac i teoretičar države u 20. vijeku. Pod komunističkom vladavinom Josipa Broza anatemisan je i prećutkivan je njegov rad. U Londonu je u Drugom svjetskom ratu 1942. i 1943. bio predsjednik emigrantske jugoslovenske vlade, a poslije rata je u odsustvu osuđen na 20 godina robije na procesu Draži Mihailoviću. U svijetu je bio izuzetno cijenjen i smatran jednim od navećih svjetskih autoriteta u teoriji ustavnog prava, što ilustruje i podatak da mu je francuski predsjednik Šarl de Gol poslao Nacrt ustava Pete republike, zamolivši ga da taj dokument prouči i ocijeni. Umro je 1958. u emigraciji u Velikoj Britaniji. Napisao je mnoštvo studija i rasprava. Djela: “O suverenosti”, “O državi” (Osnovi jedne pravne teorije o državi), “Ustavobranitelji i njihova vlada”, “Svetozar Marković”, “Makijaveli”, “Druga vlada Miloša i Mihaila”, “Vlada Milana Obrenovića”, “Ustavno pravo Kraljevine Srbije”, “Ustavno pravo Kraljevine SHS”, “Vođe Francuske revolucije”.

1902. – Rođen srpski slikar Marko Čelebonović, učesnik Pokreta otpora u Francuskoj u Drugom svjetskom ratu. Potom je bio profesor Akademije likovnih umjetnosti u Beogradu, diplomata, generalni sekretar Saveza likovnih umjetnika Jugoslavije i doživotni predsjednik Međunarodnog udruženja likovnih umjetnika. Bio je član likovnih grupa “Oblik” i “Dvanaestorica”. Snažno je uticao na generacije mlađih slikara.

1916. – Umro austrougarski car Franc Jozef Prvi, izazivač Prvog svjetskog rata napadom na Srbiju 1914. Od dolaska na prijesto 1848. bio je vođen idejom o pangermanskoj ulozi Austrije i provodio je politiku nacionalnog ugnjetavanja, posebno slovenskih naroda. Krvavo je ugušio revoluciju u Mađarskoj 1849. i uspostavio centralističko-apsolutistički sistem u okviru kojeg su ukinute političke slobode i pribjegavano nasilnoj germanizaciji, nazvan “Bahov apsolutizam”, prema prezimenu ministra unutrašnjih poslova Aleksandera Baha. U Krimskom ratu od 1853. do 1856. iznevjerio je Rusiju, uz čiju je pomoć slomio Mađarsku revoluciju. Izgubio je 1859. rat protiv Francuske i Pijemonta, a 1866. protiv Pruske i Italije. Poslije stvaranja “dvojne Monarhije” 1867, kad je naziv države promijenjen u Austro-Ugarska, okrenuo se osvajanjima na Balkanu, okupirajući BiH 1878. i sklapajući savez s Njemačkom 1879. i Italijom 1882. Iskoristio je atentat na prestolonasljednika Franca Ferdinanda 1914. u Sarajevu kao povod da napadne Srbiju.

1933. – Poslije odluke predsjednika SAD Frenklina Ruzvelta o uspostavljanju diplomatskih odnosa sa SSSR-om, prvi američki ambasador u Moskvi Vilijam Kristijan Bulit stupio na dužnost.

1938. – Njemačka okupirala Sudete u Čehoslovačkoj poslije konferencije u Minhenu na kojoj su zapadne države tu oblast prepustile Adolfu Hitleru.

1944. – Predsjedništvo AVNOJ-a je u Drugom svjetskom ratu svu imovinu neprijatelja proglasilo državnom svojinom.

1974. – U eksplozijama, koje je u engleskom gradu Birmingem podmetnula Irska republikanska armija, poginula 21 osoba.

1977. – U jugoistočnoj Indiji ciklon usmrtio oko 3.000 ljudi, a ogromni talasi su zbrisali cijela sela.

1981. – Umro srpski pisac i istoričar umjetnosti i književnosti Milan Kašanin, prije Drugog svjetskog rata direktor Narodnog muzeja u Beogradu i Muzeja kneza Pavla, a poslije rata Galerije fresaka. Pripovijetkama “Jutarnja i bdenja” i “Zaljubljenici” u srpsku literaturu je unio atmosferu vojvođanske palanke, romanom “Pijana zemlja” je naslikao potresnu priču o raspadanju porodice, a studijom “Srpska književnost u Srednjem veku” posegao ka korijenima srpske književne baštine. Ostala djela: pripovijetka “U senci slave”, roman “Trokošuljnik”, kritike “Savremeni beogradski umetnici”, “Pronađene stvari”, “Umetničke kritike”, “Priviđenja”, eseji “Sudbine i ljudi”, djela iz istorije umetnosti “Kamena otkrića”, “Srpska umetnost u Vojvodini”, “Dva veka srpskog slikarstva”, “Umetnost i umetnici”.

1994. – Avijacija NATO-a, na zahtjev UNPROFOR-a, bombardovala aerodrom Udbine, na teritoriji Republike Srpske Krajine. Avioni su bombardovali piste za uzlijetanje i prilaze hangarima, bateriju za protivavionsku odbranu, kao i rakete “zemlja – vazduh”. U napadima, koji su trajali 45 minuta, učestovalo je 39 aviona Sjeveroatlantskog saveza.

1995. – U američkom gradu Dejton parafiran sporazum o okončanju građanskog rata u bivšoj BiH.

2006. – Irak i Sirija obnovili diplomatske odnose poslije više od 25 godina.

2007. – U Banjaluci otvoren novi Administrativni centar Vlade RS.

– Danas je praznik Sveti arhanđel Mihailo, dan koji u narodu poznat kao Aranđelovdan. Ovo je jedna najčešćih srpskih krsnih slava, zaštitnik srpske kraljevske loze Nemanjića. Proslavaljanje ovog svetitelja ustanovljeno je u četvrtom vijeku. Sveti arhanđel Mihailo, starješina Božijih anđela (vjesnika), najčešće je predstavljan sa terazijama, jer se vjeruje da dijeli duše na pravedne i grešne.

Dešavanja u Bijeljini
Izvor: desavanjaubijeljini.com