Danas je nedjelja, 16. jul, 197. dan 2023. Do kraja godine ima 168 dana.
1533. – Prema naredbi španskog osvajača Fransiska Pisara, ubijen car Inka Ataualpa iako je platio traženi otkup: jednu sobu punu zlata i dvije pune srebra.
1661. – Banka u Stokholmu izdala prve banknote u Evropi.
1723. – Rođen engleski slikar DŽošua Rejnolds, jedan od najvećih svjetskih portretista, osnivač Kraljevske umjetničke akademije 1768. i njen prvi predsjednik. Snažno je uticao na englesko slikarstvo, ne samo umjetničkim djelima nego i kao autor zanimljivih rasprava o slikarstvu.
1796. – Rođen francuski slikar Žan Batist Kamij Koro, jedan od tvoraca modernog lirskog intimnog pejzaža. Uradio je oko 2.000 slika, 300 crteža i desetak grafika.
1809. – U Peruu izbio ustanak protiv španskih kolonijanih vlasti.
1858. – Rođen srpski vojvoda Petar Bojović, oslobodilac Beograda 1918. u Prvom svjetskom ratu. Kao pitomac Artiljerijske škole učestvovao je u srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878, a u srpsko-bugarskom ratu 1885. se istakao hrabrošću u borbama na Vrapči, Slivnici, u Dragomanskom tjesnacu, kod Pirota i Caribroda /Dimitrovgrad/. U Prvom balkanskom ratu 1912. i 1913. je, kao načelnik Štaba Prve armije, izuzetno doprinio pobjedama nad Turcima u Kumanovskoj i Bitoljskoj bici. U Drugom balkanskom ratu 1913. probio je bugarske položaje na Rajčanskom ridu, što je odlučilo ishod i Bregalničke bitke i rata. U Prvom svjetskom ratu je komandovao Prvom armijom 1914. u Cerskoj bici i oslobodio Šabac, a dužnost nije napustio ni poslije ranjavanja. Poslije mučkog napada Bugara 1915. s neuporedivo slabijim snagama ih je spriječio da prodru na Kosovo, što je – uz potporu crnogorske vojske s drugog boka – omogućilo odstupanje srpske armije preko Albanije. U januaru 1916. je, umjesto oboljelog vojvode Radomira Putnika, postao načelnik Štaba Vrhovne komande i organizovao je prebacivanje vojske na Krf i u Bizertu, a od septembra do novembra 1916. rukovodio je ofanzivom u kojoj su zauzeti Kajmakčalan i Bitolj. Zbog neslaganja sa savezničkom komandom o širini fronta dodijeljenog srpskoj vojsci, u aprilu 1918. je smijenjen i postavljen za komandanta Prve armije, koja je poslije proboja Solunskog fronta zauzela Veles i Ovče polje, kod Kumanova razoružala Bugare, produžila gonjenje brojčano jače njemačke Druge armije i razbila je južno od Niša bez pomoći saveznika, koji su zaostali 200 kilometara. Na čelu Prve armije 1. novembra 1918. oslobodio je Beograd. Umro 1945. godine u Beogradu.
1867. – Žozef Monije u Parizu patentirao ojačani beton.
1872. – Rođen norveški polarni istraživač Rual Amundsen, prvi čovjek koji je osvojio Južni pol. Poginuo je u junu 1928. u avionskoj nesreći, pokušavajući da pronađe nestalu italijansku ekspediciju koja je krenula ka Sjevernom polu. Napisao je djelo „Južni pol“.
1890. – Umro švajcarski pisac Gotfrid Keler, najveći pripovjedač njemačkog govornog područja u Švajcarskoj. Originalnim plastičnim stilom s istančanim humorom i simpatijama opisivao ljude iz švajcarskih sela i gradova, najčešće malograđane, katkad i groteskne likove. Djela: zbirke pripovijedaka „LJudi iz Zeldvile“, „Ciriške novele“, „Sedam legendi“, „Epigram“, romani „Zeleni Hajnrih“, „Martin Zalander“.
1896. – Rođen norveški političar Trigve Li, prvi generalni sekretar UN od 1946. do 1952. Prije Drugog svjetskog rata bio je sekretar Socijalističke partije Norveške i ministar pravosuđa, a poslije njemačke invazije na Norvešku 1940. šef diplomatije u izbjegličkoj vladi u Londonu.
1911. – Rođena američka pozorišna i filmska glumica Virdžinija Katarina Mekmat, poznata kao DŽindžer Rodžers, koja je svjetsku slavu stekla kao partnerka Freda Astera u mnogim romantičnim mjuziklima, s elegantnim i ljupkim igračkim numerama. Filmovi: „Mače po profesiji“, „Zvižduk u noći“, „Ne kladi se na ljubav“, „Veseli razvod“, „Ponoćna zvijezda“, „Hoćemo li plesati“, „Priča o Vernon i Ireni Kastl“, „Kiti Foil“ /nagrada „Oskar“/, „Major i Malena“, „Roberta“.
1917. – Boljševici pokušali da prigrabe vlast u Rusiji, ali nisu uspjeli, poslije čega se njihov vođa Vladimir Iljič Uljanov /Lenjin/ povukao u ilegalu, dok je njegov bliski saradnik Lav Davidovič Bronštajn /Trocki/ uhapšen.
1921. – Rođen francuski modni kreator Gi Laroš, jedan od najvećih „modnih diktatora“ 20. vijeka. NJegove elegantne kreacije prodavane su po relativno umjerenim cijenama.
1925. – U Bagdadu počeo da zasjeda prvi izabrani parlament Iraka.
1945. – SAD u Drugom svjetskom ratu u pustinji Novog Meksika izvršile prvu probu atomske bombe, pod šifrovanim nazivom „Triniti“, na kojoj je od 1942. pod vođstvom atomskog fizičara Roberta Openhajmera radila „armija“ od oko 150.000 stručnjaka raznih profila.
1949. – Kineska oslobodilačka armija pod vođstvom komunista ovladala cijelom Kinom, potpuno porazivši trupe vođe Kuomintanga Čang Kaj Šeka, koji se s ostatkom armije povukao na ostrvo Tajvan.
1950. – Na stadionu „Marakana“ u Rio de Žaneiru Urugvaj pred 199.000 gledalaca – najvećem broju koji je ikad prisustvovao jednoj fudbalskoj utakmici – u finalu svjetskog prvenstva pobijedio domaćina Brazil sa 2:1, osvojivši drugi put svjetski fudbalski šampionat.
1969. – U istorijsku misiju ka Mjesecu poletio američki vasionski brod „Apolo 11“ s astronautima Nilom Armstrongom, Edvinom Oldrinom i Majklom Kolinsom. Iz tog broda su 20. jula 1969. prvi ljudi kročili na tlo Zemljinog prirodnog satelita – Armstrong i Oldrin.
1979. – Sadam Husein preuzeo dužnost predsjednika Iraka.
1985. – Umro njemački pisac Hajnrih Teodor Bel, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1972. godine, majstor kratke priče i dočaravanja atmosfere, likova i situacija u nekoliko rečenica. Najprevođeniji je njemački pisac poslije Drugog svjetskog rata. Djela: romani „I ne reče ni riječi“, „Kuća bez čuvara“, „Bilijar u pola deset“, „Mišljenja jednog klovna“, „Grupna slika s damom“, zbirke pripovijedaka „Putniče, naiđeš li u Spa…“, „Sabrano ćutanje doktora Murkea“, pripovijetke „Voz je bio tačan“, „Na kraju službenog puta“, „Izgubljena čast Katarine Blum“.
1989. – Umro austrijski dirigent Herbert fon Karajan, jedan od najvećih dirigenata 20. vijeka, koji je decenijama dominirao svjetskom muzičkom scenom, izvodeći žestokom emotivnošću, izrazitom fantazijom i preciznošću veliki operski i koncertni repertoar. Vrhunski nivo je postigao dirigujući Berlinskom filharmonijom i orkestrom Bečke državne opere.
1990. – Na Filipinima u zemljotresu poginulo više od 1.600 ljudi.
1996. – U selu Kamen, nedaleko od Glamoča, otvorena prva od deset masovnih grobnica na ovom području, u kojima je zakopano više od sto tijela srpskih civila i vojnika ubijenih 1995. godine, za vrijeme hrvatsko-muslimanske ofanzive na Grahovo, Glamoč, i Drvar. Ekshumaciju su nadgledali pripadnici IFOR-a, Međunarodnih policijskih snaga i „LJekari bez granica“.
1999. – U Prištini formiran Prelazni politički savjet Kosova kao najviša civilna institucija vlasti UN.
2000 . – Pravoslavna crkva Svetog Ilije, iz srednjeg vijeka, u selu Pomazatin, 11 kilometara zapadno od Kosova Polja, porušena je do temelja.
2003. – Komandant bivše Oslobodilačke vojske Kosova /OVK/ Rustem Mustafa Remi u Prištini osuđen za ratne zločine na 17 godina zatvora zbog ubistva civila i mučenja Albanaca.
2008. – Narodna skupština Republike Srpske usvojila Zakon o zaštiti naziva Republika Srpska.
2008. – U američkom gradu Sijetlu pronađen nacista, 86-godišnji Peter Egner, koji je učestvovao u ubijanju Srba, Jevreja i Roma na beogradskom Sajmištu i na Avali.
2012. – Umro DŽon Lord, engleski roker, klavijaturista, jedan od osnivača grupe „Deep Purple“.
Dešavanja u Bijeljini
Izvor: desavanjaubijeljini.com
