Danas je utorak, 10. oktobar, 283. dan 2023. Do kraja godine ima 82 dana.
1684. – Rođen francuski slikar Žan Antoan Vato, tipičan predstavnik rokokoa, čije je slikarstvo delikatnog kolorita i osjetljivog crteža uglavnom posvećeno temama iz društvenog života aristokratije.
1813. – Rođen italijanski kompozitor Đuzepe Verdi, uz Riharda Vagnera najistaknutiji romantičarski operski stvaralac 19. vijeka. NJegove prve opere izražavaju slobodarske nacionalne ideje pokreta rizorđimento, a kasnija djela su vrhunac italijanskog romantizma – spoj tradicionalne melodioznosti i psihološke karakterizacije ličnosti, uz izvanredno usaglašeni tekst i muziku. Djela: opere „Nabuko“, „Travijata“, „Trubadur“, „Rigoleto“, „Bal pod maskama“, „Moć sudbine“, „Don Karlos“, „Aida“, „Otelo“, „Falstaf“.
1837. – Umro francuski ekonomista Šarl Furije, socijalista-utopista koji je smatrao da je kapitalizam „asocijalan“, jer su u njemu pojedinci u stalnom ratu jedni protiv drugih. U takvoj ekonomiji „arhitekta mašta o požarima… a staklar o gradu koji bi porazbijao sva stakla“. Ekonomsko-društveni razvoj je razvrstao u tri perioda: predindustrijski, „rasparčanu, neprijatnu industriju“ u kapitalizmu i društvenu, privlačnu industriju. Smatrao je da se društvo može preobraziti u harmoniju pomoću eksperimentalnih zajednica /falange/ u kojima ljudska individualnost dostiže vrhunac, što doprinosi opštoj harmoniji. Djela: „Novi industrijski i društveni svijet“, „Teorija četiri pokreta“, „Sabrana djela“ /šest knjiga, posthumno/.
1861. – Rođen norveški polarni istraživač, diplomata i humanista Fritjof Nansen, profesor okeanografije na Univerzitetu u Oslu, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1922. Istraživao je od 1893. do 1896. Grenland i Sjeverni ledeni okean ploveći na brodu „Fram“, koji je konzerviran i čuva se u blizini Osla. Poslije Prvog svjetskog rata bavio se zaštitom ratnih zarobljenika i nacionalnih manjina. Kao visoki komesar Društva naroda rukovodio je repatrijacijom ratnih zarobljenika i doprinio potpisivanju Ženevskog protokola o izbjeglicama. Jedna vrsta emigrantskog pasoša, nazvana „Nansenov pasoš“, i sada je u upotrebi za raseljena lica kao potvrda identiteta.
1888. – Rođen ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, profesor političke ekonomije Univerziteta u Moskvi, koji se boljševicima priključio 1906, poslije Oktobarske revolucije 1917. jedan od vodećih ideologa vladajuće Boljševičke partije. Kao predsjednik Kominterne 1928. i 1929. se protivio potpunoj kolektivizaciji, jer je smatrao da je za ekonomiju zemlje štetno ukidanje privatnih posjeda na selu. Takođe se suprotstavljao metodama obračuna sovjetskog diktatora Josifa Visarionoviča DŽugašvilija /Staljina/ sa starim boljševicima. U vrijeme najžešćih staljinističkih čistki, na montiranom sudskom procesu, 1938. je osuđen na smrt pod izmišljenom optužbom za špijunažu kao „pripadnik trockističko-zinovjevskog i buharinovskog kontrarevolucionarnog centra“ strijeljan u martu 1938. Djela: „Politička ekonomija rentijera“, „Imperijalizam i svjetska privreda“, „Ekonomika prelaznog perioda“, „Teorija istorijskog materijalizma“.
1901. – Rođen švajcarski skulptor i slikar italijanskog porijekla Alberto Đakometi, čije je obimno, raznovrsno i osobeno djelo izraz gotovo svih dominantnih strujanja umjetnosti 20. vijeka. U ranom periodu je stvarao pod uticajem kubizma i nadrealizma, kasnije se bavio prostornim konstrukcijama, a pozna djela oličavaju tragičan egzistencijalistički humanizam.
1911. – Kineski vođa Sun Jat Sen je u Vučangu proglasio republiku i otpočeo revoluciju u kojoj je oborena dinastija Manču.
1913. – Završena izgradnja Panamskog kanala, dugog 81,6 kilometara, kojim su spojeni Atlantski i Tihi okean, ali su brodovi počeli da ga koriste tek 15. avgusta 1914.
1917. – Zbog torpedovanja brazilskih brodova Brazil je u Prvom svjetskom ratu objavio rat NJemačkoj.
1918. – Prva srpska armija počela operacije za oslobađanje Niša u Prvom svjetskom ratu. Srpska vojska je pod komandom vojvode Petra Bojovića u munjevitom napadu oslobodila Niš.
1943. – Generalisimus Čang Kaj Šek položio zakletvu kao predsjednik Kine.
1954. – Vijetnamski lider Ho Ši Min ušao u glavni grad Vijetnama Hanoj, koji su dva dana ranije napustile francuske kolonijalne trupe.
1964. – U Tokiju otvorene Olimpijske igre, prve u Aziji.
1970. – Umro francuski političar Eduar Dalađe, potpisnik Minhenskog pakta s nacističkom NJemačkom 1938, kojim je Adolfu Hitleru omogućeno da okupacijom Sudeta rasparča Čehoslovačku. Između dva svjetska rata triput je bio francuski premijer, a u Drugom svjetskom ratu je poslije okupacije Francuske interniran u NJemačku.
1973. – Potpredsjedenik SAD Spiro Egnju morao da podnese ostavku zbog optužbi za izbjegavanje plaćanja poreza.
1980. – U Alžiru u zemljotresu poginulo 2.590 ljudi, a oko 330.000 stanovnika grada El Asnam ostalo bez krova nad glavom.
1982. – SAD nametnule sankcije Poljskoj zbog odluke poljske vlade da zabrani sindikat „Solidarnost“.
1985. – Umro američki filmski glumac i režiser Orson Vels, čiji je već prvi film „Građanin Kejn“ – djelo virtuozne izražajne snage i originalnosti, tehničkih novina i novog načina montaže – jedan od najboljih u istoriji kinematografije. Izgradio je osoben stil i svako njegovo djelo nosi pečat snažne i originalne ličnosti. Dobio je 1971. godine nagradu „Oskar“ za životno djelo. Ostali filmovi: režija i gluma – „Veličanstveni Ambersonovi“, „Dama iz Šangaja“, „Magbet“, „Otelo“, „Zrno zla“, „Gospodin Arkaden“, „Proces“, „Ponoćna zvona“, „Istine i laži“, gluma – „Sirotica iz Lovuda“, „Treći čovjek“, „Hotel `Internacional`“.
1985. – Umro američki filmski i pozorišni glumac ruskog porijekla Jul Briner. Igrao je u mnogim filmovima, ali je vjerovatno najviše upamćen po ulozi u muzičkom filmu „Kralj i ja“, za koji je nagrađen „Oskarom“, a i u pozorištu je godinama igrao u istoimenoj predstavi. Ostali filmovi: „Deset Božijih zapovijesti“, „Anastasija“, „Braća Karamazovi“, „Solomon i Saba“, „Sedmorica veličanstvenih“, „Taras Buljba“, „Zapadni svijet“.
1990. – SSSR i NJemačka potpisali ugovor o povlačenju sovjetskih vojnika iz NJemačke do kraja 1994. U to vrijeme u NJemačkoj je bilo 380.000 sovjetskih vojnika i 220.000 članova njihovih porodica.
1991. – Skupština Srbije odlučila da republička zastava bude trobojka, bez zvijezde petokrake.
1993. – Socijalista Andreas Papandreu dobio izbore i vratio se na vlast u Grčkoj.
1995. – Izrael, u skladu s mirovnim sporazumom s Palestinskom oslobodilačkom organizacijom, počeo povlačenje sa Zapadne obale i oslobodio iz zatvora oko 300 Palestinaca.
1997. – Pad aviona DC-9 argentinske kompanije ALA u Urugvaju nije preživio niko od 74 putnika i članova posade.
2000. – Predsjednici Bjelorusije, Kazahstana, Kirgistana, Rusije i Tadžikstana potpisali su u Astani glavnom gradu Kazahstana, sporazum o stvaranju Evroazijske ekonomske zajednice koji podrazumijeva integraciju ekonomije pet bivših sovjetskih republika.
2001. – Bijela kuća objavila „crnu listu“ najtraženijih terorista – na spisku su 22 imena, a na vrhu su Osama bin Laden i dvojica njegovih najbližih saradnika – Ajman el Zavahir i Mohamed Atef.
2004. – Američki glumac Kristofer Riv, poznat po filmskoj ulozi strip junaka Supermena, umro u 52. godini.
2013. – Umro Skot Karpenter, američki astronaut, jedan od sedmorice članova grupe „Merkjuri“ – prve grupe astronauta američke svemirske agencije Nasa.
2020. – Književnik i publicista Miloje Popović Kavaja, autor teksta „Marš na Drinu“, preminuo u 84. godini.
2021. – Policijski general Sreten Lukić pušten na slobodu, nakon što je proveo više od 15 godina u zatvoru po presudi Haškog tribunala za zločine počinjene na Kosovu i Metohiji 1999. godine.
Dešavanja u Bijeljini
Izvor: desavanjaubijeljini.com